Ay'a giden son adamlar: Hayatta kalan son Apollo astronotları

NASA'nın yıllar sonra gerçekleştireceği ilk mürettebatlı Ay'a yolculuk görevinin tarihinin ertelenmesinin ardından gözler geçmişe çevrildi. Uzay araştırmalarının öncüleri sayılan 1960'lı ve 1970'li yıllardaki "Apollo" görevlerinde Ay'a seyahat eden 24 NASA astronotundan günümüzde hayatta kalan sadece 8 kişi var. Son Apollo görevinden sonra 50 yılı aşkın bir sürenin ardından insanları Ay'a geri gönderme yarışı bir kez daha kızışıyor.
Bir dizi özel şirket 2024 yılında Ay'a bilim aracı gönderiyor. Ancak bunlardan ilki olan "Peregrine", fırlatıldıktan kısa bir süre sonra arızalandı. Nasa, Apollo 17'den bu yana ilk insanlı Ay yolculuğu olan "Artemis 2"yi bu yılın sonlarında gerçekleştirecekti.
Ancak uzay ajansının hazırlanmak için daha fazla zamana ihtiyacı olduğunu açıklaması nedeniyle bu tarih de ertelendi. Bu gecikmeler hayatta kalan "Apollo" astronotlarının sayısının azaldığı yönündeki üzücü gerçeği bir kez daha gözler önüne seriyor.
Apollo astronotlarından Ken Mattingly ve Frank Borman geçen yılın sonlarında birkaç gün arayla öldüler.
Artık Dünya yörüngesinin dışına seyahat eden yalnızca sekiz kişi kaldı. Peki kim bunlar, hikayeleri neler? Eski savaş pilotu Edwin "Buzz" Aldrin, 21 Temmuz 1969'da Ay'ın yüzeyine ayak basan ikinci kişi oldu. Neredeyse 20 dakika önce komutanı Neil Armstrong Ay'a ayak basan ilk kişi olmuştu.
Aldrin'in ilk sözleri, "Güzel manzara." oldu. Aldrin daha sonra Ay yüzeyinde karşılaştığı manzarayı, "Muhteşem bir ıssızlık." olarak tanımladı.
İkinci olmak hiçbir zaman onun için yeterli olmadı. Ekip arkadaşı Michael Collins, Aldrin'in "ikinci olmayı takdir etmekten çok Ay'da birinci olamamaya kızdığını" söyledi. Ancak Aldrin yine de başarısından gurur duyuyordu. Yıllar sonra, Apollo 11'in "özenle hazırlanmış bir yalan" olduğunu iddia eden bir adamla karşılaştığında 72 yaşındaki Aldrin adamın çenesine yumruk attı.
Adı yeni nesiller tarafından "Oyuncak Hikayesi" film serisindeki "Buzz Lightyear" karakterinin ilham kaynağı olarak tanındı.
Ocak 2023'te 93 yaşındayken dördüncü kez evlendi. Aralık 1968'de Bill Anders, Ay'a gerçekleştirilen ilk mürettebatlı uçuş olan "Apollo 8" görevine katıldı.
Uzay aracı Ay'ın arkasından dördüncü kez geçtiğinde, mürettebat insanlık tarihinde ilk kez "Dünya Doğuşu"na tanık oldu ve Anders bu anı filme aldı. Fotoğrafın, küresel çevre hareketine öncülük ettiği ve her yıl düzenlenen bir etkinlik olan "Dünya Günü"nün yaratılmasına ön ayak olduğu kabul ediliyor.
O andan bahseden Anders, "Bu kadar yolu Ay'ı keşfetmek için geldik ve keşfettiğimiz en önemli şey Dünya'ydı." ifadelerini kullandı.
1969'da uzay programından emekli olmasının ardından Anders havacılık endüstrisinde çalıştı.
Ayrıca 1970'lerde bir yıl boyunca ABD'nin Norveç Büyükelçisi olarak görev yaptı. Ay'da yürüyen yalnızca dört kişi hayatta ve Charlie Duke de onlardan biri. Bunu 36 yaşında yaparak Ay yüzeyine ayak basan en genç insan oldu.
"Apollo 11", Ay'a iniş yaptıktan sonra Neil Armstrong, "Houston, Tanquility burada. Kartal indi." sözlerini söylediğinde hattın diğer ucunda endişeyle bekleyen kişi Kapsül İletişimcisi olan Duke'du.
Duke, "Anlaşıldı, Tranquility. Seni yerde kopyalıyoruz. Burada maviye dönmek üzere olan bir grup adam var. Yeniden nefes alıyoruz." diyerek duydukları heyecanı anlatan nükteli bir cevap verdi.
Verdiği bir röportajda Duke, "Ciddiydim, son dakikalarda nefesimi tutuyordum." dedi.
Charlie Duke şu anda Teksas'ta 60 yıldır evli olduğu Dorothy ile birlikte yaşıyor. Fred Haise "Apollo 13" mürettebatının üyesiydi.
Astronot 1970 yılında, Dünya'dan 321 bin kilometre uzakta gemideki bir patlamanın görevin iptal edilmesine neden olmasıyla felaketten kıl payı kurtuldu.
NASA'nın hasarlı uzay aracındaki mürettebatı güvenli bir şekilde Dünya'ya döndürme girişimini tüm dünya endişeyle izledi.
Haise asla Ay'a ulaşamadı. "Apollo 19"un komutanı olması planlanmış olmasına rağmen "Apollo 17"den sonra bu görev de bütçe kesintileri nedeniyle iptal edildi.
Daha sonra prototip uzay mekiği "Enterprise"da test pilotu olarak görev yaptı.
Birçok arkadaşı gibi Haise de NASA'dan ayrıldıktan sonra emekli olana kadar havacılık endüstrisinde çalışmaya devam etti. Lovell, Borman ve Anders "Apollo 8"deki ilk ay görevini üstlenerek tarih yazdı. Daha sonraki Apollo 11 görevine hazırlık olarak yaşam destek sistemlerini test ettiler.
Gemileri eve dönmeden önce Ay'ın yörüngesini 10 kez turladı. Lovell'in daha sonra Apollo 13'ün komutanı olarak Ay yüzeyinde yürüyen beşinci insan olması planlanıyordu ancak bu asla gerçekleşmedi.
Onun yerine ölümle burun buruna gelişinin hikayesi Tom Hanks'in canlandırdığı "Apollo 13" filminde ölümsüzleştirildi.
James Lovell, Ay'a iki kez seyahat eden üç kişiden biri ve günümüzde yaşayan en yaşlı astronot. Diğer astronotlardan farklı olarak Schmitt hiç ABD ordusunda pilot olarak görev yapmadı.
Bir jeolog ve akademisyen olan Schmitt 1965'te astronot olmadan önce NASA astronotlarına Ay gezileri sırasında nelere dikkat etmeleri gerektiği konusunda talimat veriyordu.
Schmitt, Ay'a giden son mürettebatlı görev olan "Apollo 17"nin bir parçasıydı ve Aralık 1972'de Ay yüzeyine ayak basan son iki adamdan biri oldu.
NASA'dan ayrıldıktan sonra New Mexico'dan ABD Senatosu'na seçildi ancak yalnızca bir dönem görev yaptı. "Apollo 15"in komutanı David Scott Ay'da yürüyen hayattaki dört kişiden biri. Ama aynı zamanda Ay yüzeyinde araç kullanan ilk kişilerden biri.
1971'de Scott ve mürettebat arkadaşı James Irwin, "İnsanın Ay'daki Tekerlekleri" olarak adlandırılan "Ay Gezgin Aracı" test etti.
Araç astronotların büyük mesafeleri çok daha hızlı bir şekilde kat etmelerine olanak tanıdı. Daha sonra  gerçekleştirdikleri test sürüşünden, "İlk görevde işe yarayıp yaramayacağını asla bilemezsiniz. En büyük heyecan onu çıkarıp açmaktı ve gerçekten çalıştı" sözleriyle bahsetti.
Ay'dan döndükten sonra Scott NASA'da çeşitli yönetim görevlerinde çalıştı.
Ayrıca "Apollo 13" ve HBO mini dizisi "From The Earth To The Moon" dahil olmak üzere birçok film ve televizyon projesinde danışmanlık yaptı. Mayıs 1969'da "Apollo 10"un komutanı olan Tom Stafford, "Apollo 11"in son test görevine liderlik etti.
Bu görevde Stafford ve pilot Eugene Cernan, Ay'a iniş modülünü Dünya yörüngesinin dışına çıkaran ilk ekip oldu.
Stafford, dönüşünden kısa bir süre sonra Astronot Ofisi'nin başına atandı ve bu görevi iki yıl boyunca sürdürdü.
ABD ile o zamanki Sovyetler Birliği arasındaki ilk ortak uzay görevi olan "Apollo-Soyuz Test Projesi" kapsamında NASA'nın komutanı ve Uluslararası Uzay İstasyonunun öncüsü oldu.
Görev sayesinde Sovyet mevkidaşı Alexey Leonov'u ömür boyu yanında olacak bir dost olarak kazandı.
İkili uzay yarışının zirvesinde hayal bile edilemeyecek bir şekilde Ay yörüngesinde el sıkışarak tarihe geçti.